Szwajcaria Żerkowska i okolice

Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz i Jan Henryk Dąbrowski w Wielkopolsce

Wielkopolska to raj dla miłośników pałaców i dworków, to również region, przez który przewijali się sławni Polacy. Dzisiaj zapraszam Was na wycieczkę, gdzie odwiedzimy 3 ładne pałace, poplotkujemy o znanych Polakach i sięgniemy do klasyki literatury. A jeśli dodam, że wszystko to odbędzie się w nader pięknych okolicznościach przyrody, to wycieczka musi być udana 🙂

Trasa: Poznań – Miłosław – Winna – Góra – Śmiełów – Żerków – Poznań
Długość trasy ok. 150 km

Miłosław

Zaczynamy od Miłosławia, do którego często zaglądamy. To jedno z tych miasteczek, dla których historia była łaskawa. Wiele się tu działo, ale mimo burzliwych losów sporo ładnych obiektów przetrwało do naszych czasów

Szkoła polskich dzieci

Swego czasu zwiedzaliśmy Miłosław z questem Miłosław zawsze polski. Bardzo ujęła mnie historia polskich dzieci, które podjęły strajk w obronie polskiej mowy, podobnie jak we Wrześni i w szeregu innych miastach w pierwszych latach XX w. Koło kościoła znajduje się budynek malutkiej szkoły, gdzie te wydarzenia miały miejsce. Do dzisiaj w Miłosławiu jest znany wierszyk, który ułożyły dzieci przed stu laty:

My z Tobą Boże rozmawiać chcemy,
lecz Vater unser nie rozumiemy.
I nikt nie zmusi nas Ciebie tak zwać,
boś Ty nie Vater lecz Ojcze nasz…

Kiedy czytam te słowa, zawsze przechodzi mnie dreszcz…

Zaglądamy jak zawsze do gotyckiego kościółka, gdzie zaskakuje przepiękny renesansowy ołtarz. Zewnętrzny wygląd świątyni to w dużej mierze efekt przebudowy dokonanej przez Seweryna Mielżyńskiego, XIX-wiecznego właściciela Miłosławia.

Pałac, park i pomnik

Wychodząc z kościoła w stronę pałacu miniecie po lewej stronie pomnik, którego elementy przypominają osadzone na sztorc kosy. To ukłon w stronę kosynierów poległych w czasie bitwy rozegranej w Miłosławiu w 1948 r. w czasie Wiosny Ludów w 1848 r.

Jednak najładniejszym miejscem w Miłosławiu jest pałac Mielżyńskich, położony w parku, który płynnie przechodzi w Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy. Jeśli tu dotrzecie, to udajcie się pod wejście główne, a następnie alejką w prawo. Tam na ścianie zieleni znajdziecie pomnik Juliusza Słowackiego. Jest to pierwszy pomnik poety postawiony na ziemiach polskich. Na jego odsłonięcie jako gość honorowy przybył do Miłosławia Henryk Sienkiewicz, który spotkał tu czwartą Marię swego życia. Historię tą opisałam w oddzielnym artykule.

Winna Góra

Udajemy się do kolejnego pałacu, położonego niespełna 4 km dalej, w kierunku na Środę Wielkopolską. W centrum wsi znajduje się pałac, wiązany z postacią Jana Henryka Dąbrowskiego. I nie ma tu specjalnie znaczenia, że stojący dzisiaj budynek jest nieco późniejszy. Ważne jest miejsce i legenda, która jeszcze za życia otaczała generała. To tutaj, w Winnej Górze, którą otrzymał w uznaniu zasług od Napoleona, zamieszkał po ślubie z Barbarą Chłapowską. Generał, mający już lata świetności za sobą (lat 52) zakochał się w Barbarze z pobliskiego Śmigla, która już wtedy uchodziła za starą pannę (!) lat 25. Pomimo ogromnej różnicy wieku stanowili bardzo dobraną, kochającą się parę. Historia Barbary Chłapowskiej i gen. Dąbrowskiego to dobry materiał na film przygodowy. Ich historię opisałam więcej w oddzielnym artykule.

Tutaj Dąbrowski spędził kilka najszczęśliwszych lat swojego życia i tutaj też zmarł. Stary wiarus, który całe życie spędził na bitewnych polach, wysiadając z powozu przewrócił się i uderzył o kamień. W wyniku upadku otworzyła się wojenna rana, po kilku dniach przyszło zapalenie płuc i gangrena, które doprowadziły do śmierci generała. Zgodnie z jego wolą pochowano go w miejscowej kaplicy, gdzie do dzisiaj znajduje się jego sarkofag. Serce generała natomiast po licznych perturbacjach spoczęło w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu.

Kilka lat temu pałac został przeznaczony na Muzeum Pałac Jana Henryka Dąbrowskiego, gdzie póki co znajduje się skromna ekspozycja, ale plany są ambitne. Niezależnie, czy muzeum jest otwarte, czy też nie, warto tu zajrzeć, pokłonić się generałowi i pospacerować po parku. Wybierając się na wycieczkę, sprawdźcie na stronie internetowej czy muzeum będzie otwarte.

Promem przez Wartę

Postanawiamy przedostać się na drugą stronę Warty, do Śmiełowa. Nie chcemy jednak jechać mostem, nadkładając wiele kilometrów i decydujemy się na przeprawę promową, które w tej okolicy są normalnym środkiem transportu. Internet podpowiada dwie możliwości. Jedną w Czeszewie, a drugą w Pogorzelicy. Niestety po dotarciu do Czeszewa okazuje się, że przeprawa jest okresowo nieczynna. Szkoda, bo chcieliśmy przy okazji wybrać się na spacer do dębów w rezerwacie Czeszewski Las.

Jeśli chcielibyście skorzystać z przeprawy w Czeszewie informacje o dostępności promu znajdziecie na stronie internetowej Lasów Państwowych– polecam telefon do nadleśnictwa.

Trudno, przyjedziemy tu innym razem. Rzucamy jeszcze okiem na drewniany kościółek i zabytkową karczmę i jedziemy do kolejnej przeprawy opisanej na Google Maps jako Przeprawa promowa rzeka Warta Pogorzelica – Nowa Wieś Podgórna.

Tutaj na szczęście wszystko działa bez zarzutu. Przeprawa jest bezpłatna, prom płynie, kiedy zbiorą się pasażerowie (samochody, rowerzyści, osoby piesze). Powinien działać w dni powszednie w godz. 6-20.00, w soboty i niedziele 6.00-14.00 (sprawdźcie to jednak na stronie nadleśnictwa – link powyżej)

W dzisiejszych czasach prom to już powoli rzadkość, ale i atrakcja turystyczna.

Śmiełów

Z Pogorzelicy do Śmiełowa, to już tylko kilka kilometrów. Jesteśmy zaskoczeni, że w pełni sezonu, przy pięknej pogodzie w miejscu, wydawałoby się atrakcyjnym turystycznie jest tak mało osób. Oprócz nas są jeszcze tylko dwie rodziny. Może ciągle za mało ludzi wie, że tutaj tak ładnie 🙂

Muzeum Adama Mickiewicza

Bo pałac w Śmiełowie to zdecydowanie jeden z najładniejszych pałaców w Wielkopolsce. Obecnie znajduje się tu jeden z oddziałów Muzeum Narodowego w Poznaniu z Muzeum Adama Mickiewicza (godziny otwarcia i ceny biletów znajdziecie na stronie internetowej muzeum)  A upamiętniono tu wieszcza nieprzypadkowo. Kiedy wejdziecie na piętro muzeum i ze środkowej sali, której okna wychodzą przez filary na okoliczne pola i łąki, przypomnijcie sobie słowa Inwokacji z Pana Tadeusza:

Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;
Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,
Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;
Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,
Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,
A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą
Zieloną, na niej zrzadka ciche grusze siedzą.

I to jest dokładnie ten widok, który opisywał Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu. Okno jego pokoju wychodziło na te pola i na te łąki, to stąd widział świerzop, grykę i dzięcielinę 🙂

Mickiewicz w Wielkopolsce

Wielkopolska jest jedynym regionem w Polsce, gdzie Mickiewicz spędził około pół roku czasu przed ostatecznym wyjazdem na emigrację.

Kiedy wybuchło Powstanie Listopadowe, Polacy kto żyw ruszał, by zasilić powstańcze szeregi. Mickiewicz, który w 1830 r. cieszył się już sławą i uznaniem, czuł, że i jemu wypada przystąpić do Powstania. I tutaj słowo – klucz – wypada. Chwilę trwało, zanim zebrał listy polecające, dokumenty, rozkazy, pieniądze i wyruszył do Warszawy. Po drodze jednak zatrzymał się w Wielkopolsce, gdzie gościnne Wielkopolanki otwierały przed nim swoje dwory. Bawił się doskonale. Młody, przystojny, elokwentny odwiedzał wielkopolskie majątki, spisywał wrażenia i zasłyszane historie. Wdał się tutaj w płomienny romans z Konstancją Łubieńską, która była gotowa dla wieszcza zostawić męża i gromadkę dzieci. Poznał ją właśnie tutaj w Śmiełowie. Jeśli zapytacie o tą historię w Muzeum, z pewnością usłyszycie wiele pikantnych historii i zobaczycie portrecik Konstancji. Zobaczycie też przedmioty osobiste wieszcza, wydania jego dzieł począwszy od tych najstarszych, po tłumaczenia w wielu językach świata.

A wracając do Powstania Listopadowego, coś wieszczowi nie było po drodze. Kilka razy próbował przedostać się przez granicę na Prośnie no i ostatecznie kiedy już prawie mógł, okazało się, że Powstanie dogasa, a wtedy nie było już do czego jechać. Więcej smaczków i historii o pobycie Adama Mickiewicza w Wielkopolsce przeczytacie w oddzielnym artkule.

Park

Po zwiedzeniu pałacu, warto wybrać się na chwilę do parku. Zapamiętajcie stojący przy wejściu plan orientacyjny, aby trafić do wszystkich ciekawych punktów. Jeśli przyjedziecie tu latem, na pewno spodoba Wam się ogródek Zosi, z  rzeźbą młodej dziewczyny i różnymi gatunkami ziół i kwiatów. Nieco dalej znajdziecie polanę z pomnikiem i ławeczką Mickiewicza. Jak wieść niesie, nawałnica miała wyrwać rosnący tu młody dąb. Mickiewicz troskliwie zasadził go ponownie, wypowiadając prorocze słowa, że tak, jak ten dąb się odrodzi, tak też odrodzi się niepodległa Ojczyzna. Dąb rzeczywiście się przyjął i wyrósł na dorodne drzewo, które ostatecznie powaliła wichura już w wolnej Polsce.

Punkt widokowy na Szajcarię Żerkowską

Wyruszamy ze Śmiełowa do Żerkowa, a po drodze zatrzymamy się na punkcie widokowym. Jest zaznaczony na Google Map, ale łatwo go przeoczyć. Znajduje się po lewej stronie drogi, gdzie jest mała zatoczka do zaparkowania kilku samochodów. Na pofałdowanym terenie w tej okolicy, zwanym szumnie Szwajcarią Żerkowską nie trudno o dobre punkty widokowe. Z tego tutaj, gdzie w naturalnie wysoko położonym punkcie dodatkowo postawiono platformę widokową, panorama jest przednia. Na pierwszym planie ładnie widać pałac w Śmiełowie i kościół w Brzóstkowie, a przy dobrej pogodzie na horyzoncie widać nawet Pyzdry.
Przy stoliczkach i widoku jak z pocztówki robimy przerwę na małe conieco i ruszamy do Żerkowa. Ale po drodze na moment zatrzymamy się w Brzóstkowie. Tutaj rzut oka na kościół, który przed chwilą widzieliśmy z daleka, ale jest tu jeszcze jedna ciekawostka. Nie dojdziecie do niej całkiem blisko, bo jest na prywatnej posesji, ale z daleka też robi wrażenie. Chodzi tu o … spichlerz 🙂 Ale nie zwyczajny, ale murowany, w kształcie przypominającym gotycką twierdzę z wieżyczkami. Zobaczcie sami 🙂

Żerków

To kolejne miasteczko jak z pocztówki. Pięknie położone wśród pofalowanych wzgórz, z uroczym ryneczkiem i malutkimi kamieniczkami, z kościołem św. Stanisława, położonym w najwyższym miejscu miasteczka, skąd rozpościera się widok na całe miasteczko. Zatrzymujemy się na rynku i stąd wyruszamy na kolejną trasę questową. Ulotkę z treścią gry Żerków – miasto na wzgórzach wydrukowaliśmy w domu i przygotowani wyruszamy na trasę 🙂

Zamek Radolińskich w Żerkowie

Quest to dobra alternatywa dla włóczenia się bez planu, bo dzięki temu poznajemy naprawdę ciekawe miejsca. Nieoczekiwanie tutaj również trafiamy na mickiewiczowskie tropy. Czy wiecie, że również Żerków można znaleźć na kartach Pana Tadeusza? Oczywiście, że nie jako Żerków, ale zamek Horeszków, a to nic innego jak zamek w Żerkowie. Krótko przed przyjazdem Mickiewicza, zamek Radolińskich spłonął. Tak wielki pożar odbił się głośnym echem i dlatego przywieziono tu wieszcza, aby sobie popatrzył na malownicze ruiny i doznał natchnienia 🙂 No i natchnęło go tak skutecznie, że żerkowskie ruiny umieścił w epopei 🙂

Dziś po zamku praktycznie nic nie zostało. No prawie nic poza ceglanym obrysem budowli w parku.

A to ciekawe!

Ruiny zamku przetrwały do II wojny światowej, kiedy to rozeszła się plotka, że w zamkowych murach została zamurowana złota cegła. Plotka ta rozpaliła wyobraźnię mieszkańców, że ruiny zostały do reszty rozebrane, a o złotej cegle słuch zaginął.

Kościół pw. św. Stanisława

Choć zamek możemy dziś zobaczyć tylko oczami wyobraźni, albo na planszach informacyjnych, to udaje nam się zobaczyć jego fundatorów –Radomickich. Ich portrety zostały umieszczone w nawie głównej kościoła parafialnego. Znajdziecie je po lewej stronie od wejścia, wysoko do góry. Zaglądają do wnętrza przez namalowane okna wspólnie z… Marcinem Lutrem. To bardzo rzadki przypadek, aby w katolickim kościele zachował się portret autora reformacji 🙂

Na questowej trasie trafiamy też na żerkowskie baseny, gdzie chętnych do kąpieli nie brakuje. Na miejscu można też wypożyczyć rowery i kajaki, ale te atrakcje zostawiamy sobie na inną okazję.

Choć letni dzień jest długi, ale i latem słońce kiedyś zachodzi. Kończymy naszą wyprawę na Żerkowie i powoli wracamy do domu. Zabieramy z sobą wspomnienia pięknych krajobrazów i ciekawych historii. Mamy nadzieję, że jeszcze kiedyś uda nam się dotrzeć do Czeszewskiego Lasu i starych dębów, a potem i do Dębna i do Nowego Miasta. Ale to już temat na zupełnie inną opowieść.

Mam nadzieję, że uda Wam się wyruszyć na podobną wyprawę, czy to samochodem, czy może rowerem. Jeśli będziecie potrzebowali wsparcia czy podpowiedzi, zapraszam do kontaktu. A po powrocie koniecznie podzielcie się wrażeniami i wspomnieniami!

A może rozochociliście się i macie ochotę na kolejne wycieczki? Propozycje ciekawych miejsc i wycieczek po Wielkopolsce znajdziecie w oddzielnych artykułach .

Jeśli podoba Ci się to, jak piszę, jeśli zainspirowałam Cię do wyruszenia na wielkopolskie ścieżki, jeśli chciałbyś aby powstało więcej podobnych artykułów, możesz postawić mi kawkę 🙂
Każdy, najmniejszy nawet gest sympatii, komentarz, polubienie na fb czy Instagramie są dla mnie sygnałem, że to co robię ma sens.