Architektura romańska w Wielkopolsce

Zabytki architektury romańskiej, pozornie ciężkie i toporne, z racji wieku trafiają się w Polsce stosunkowo rzadko. Po pierwsze powstało ich relatywnie mało, bo na wzniesienie kamiennej budowli mógł sobie pozwolić król, a co najwyżej książę, w swoim ośrodku władzy, czy miejscu z władzą związanym, których tysiąc lat temu nie było zbyt wiele, bądź na potrzeby klasztorów. Te ostatnie prócz chrystianizacji były ośrodkami rozwoju kultury i gospodarki . Po drugie wraz ze zmieniającą się modą i duchem czasu, stare było zastępowane nowym. Zniszczone przez wojny, najazdy, ząb czasu budowle były zastępowane nowymi, lżejszymi konstrukcjami w stylu gotyckim. Te które przetrwały, wygrały swoją solidnością wykonania i faktem, że w pewnym momencie ośrodki w których powstały, straciły na znaczeniu, odpłynęły pieniądze, a zostały budowle. A ponieważ były solidne, więc nie opłacało się ich burzyć, poddawano drobnej przebudowie, ograniczano się do zmiany wystroju wnętrza czy wymiany ołtarza.

Aż przyszedł wiek XIX, kiedy odkryto na nowo romańskie perełki i po dokonaniu historycznej analizy nazwano styl przyciężkich kamiennych budowli stylem romańskim. Nazwę dały narody romańskie (Włosi, Francuzi), które postawiły pierwsze takie budowle w X w. Były one związane przede wszystkim z ośrodkami chrześcijańskimi.

Dla Polski był to okres budowy młodego piastowskiego państwa Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II. Było oczywiste, że jedynie w ośrodkach władzy będzie możliwość wzniesienia nowych kamiennych budowli, wg nowych technologii. Ten sposób budowania przywędrował wraz z zachodnimi mnichami, którzy towarzyszyli władcy. Dla nich też wznoszono klasztory, które podobnie jak książęce palatia pełniły jednocześnie funkcje obronne, kulturotwórcze, były ośrodkami postępu technicznego.

Styl romański z biegiem czasu ulegał zmianom, doskonalono technikę obróbki materiału, zmieniał się też surowiec, z którego wznoszono budowle z coraz większym rozmachem. Jako pierwsi od technik romańskich odeszli w połowie XII w. budowniczowie we Francji, w Polsce ostatnie romańskie rotundy stawiano jeszcze w wieku XIV.

Cechy stylu romańskiego

Czym więc wyróżniają się romańskie budowle, jak je rozpoznać? Są one charakterystyczne, stosunkowo łatwe do zidentyfikowania, nawet dla niewprawnego oka.

Grube, masywne mury

składające się jakby z oddzielnych prostych brył geometrycznych (w uproszczeniu wyglądają tak, jakby były zbudowane z dziecięcych klocków – prostopadłościanów, walców, stożków…).

 

Grubość murów była podyktowana statyką budowli, bo to właśnie mury musiały wytrzymać ciężar sklepienia i zrównoważyć siły rozpierające na zewnątrz. Ściany gotyckich budowli miały niejednokrotnie grubość ponad  jednego metra. Zdarzało się, że w ich szerokości były umieszczone schody (np. w kościele w Kościelcu k. Koła). Nad wyraz solidne, miały najczęściej

Ściany z kamienia

Druga cecha to materiał, z którego je zbudowano. Był on trwały i stosunkowo łatwo dostępny dla terenu, na którym wznoszono daną budowlę. W Polsce południowej był to przede wszystkim kamień wydobywany z lokalnych kamieniołomów. W Wielkopolsce dostępny był surowiec pozostawiony tu przez lądolód czyli kamienie i głazy, ciosane w sześcienne i prostopadłościenne kostki. Ponieważ twarde granity i gnejsy były bardzo trudne w obróbce (zwłaszcza dla prostych narzędzi, jakimi dysponowali nasi przodkowie), a i dostępność tego materiału z biegiem czasu okazała się niewystarczająca, zaczęto stosować cegłę. Początkowo tylko jako materiał służący do precyzyjnego wykończenia min. okien, a później jako główny budulec. Materiału do produkcji cegły było tu pod dostatkiem – złoża gliny (również polodowcowej) wydawały się niewyczerpane. Do wypalania cegły niezbędne były również lasy, a tych też było pod dostatkiem. Pierwszą romańską, ceglaną budowlą w Polsce najprawdopodobniej był zachowany do dzisiaj niewielki kościółek pw. św. Jana Jerozolimskiego za murami w Poznaniu .

Kolejną cechą charakterystyczną dla stylu romańskiego są

Małe, wąskie okienka

które z jednej strony dawały mało światła, a z drugiej strony pełniły funkcję otworów strzelniczych, na wypadek oblężenia, dając niezłą ochronę łucznikom. W wysmakowanych, znaczących budowlach bywały rozdzielone jedną lub dwoma kolumienkami (biforia, triforia). Takie okienka znajdziemy w kościołach i klasztorach południowej Polski (Wąchock, Kraków, Sulejów) czy na zdjęciu powyżej kolegiaty w Tumie pod Łęczycą.

Najstarsze budowle romańskie

z racji czasu powstania i osoby fundatorów są znaczącymi pozycjami na Szlaku Piastowskim, który w ostatnich latach przeszedł prawdziwą metamorfozę. Znacznie rozszerzono jego zasięg i włączono obiekty, które pamiętają czasy pierwszych Piastów. Bez wątpienia należy tu

Katedra w Poznaniu

Najstarsze budowle – preromańskie, zostały wzniesione w czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego z nieociosanego kamienia, łączonego na zaprawę gipsową lub wapienną. Ograniczano się w nich jedynie do ułożenia kamienia w taki sposób, aby w miarę regularne wiązanie zachować na zewnętrznej warstwie murów, a do jej środka wrzucano gruz budowlany, szczątki zwierzęce itp. Niekiedy stosowano ozdobne wiązanie, układane w jodełkę tzw. opus spicatum. Przykład takiego wiązania znajdziemy w podziemiach poznańskiej katedry, gdzie znajdują się pozostałości preromańskiej katedry Mieszka I.

Na pierwszy rzut oka nie wygląda to imponująco – fragmenty murów z nieociosanego kamienia sprawiają wrażenie fundamentów katedry.

A to ciekawe!

Znajdujące się w na Ostrowie Tumskim w Poznaniu relikty preromańskiej katedry na pierwszy rzut oka sprawiają wrażenie fundamentów, a nie murów. Tak jednak nie jest. Wydaje się to dziwne, gdyż do podziemi schodzimy schodami w dół, a więc te mury znajdują się wyraźnie pod posadzką współczesnej katedry. Stało się tak dlatego, że w przeciągu tysiąca lat od jej powstania, poziom wyspy „podniósł” się o blisko 2m – każda kolejna powódź, katastrofa, każde pokolenie dokładało swoją warstwę, swój kolejny poziom..

Z tego okresu zachowały się jeszcze fragmenty baptysterium oraz groby, identyfikowane dzisiaj jako groby Mieszka I i Bolesława Chrobrego.

 

Po zburzeniu tej pierwszej katedry przez Brzetysława Czeskiego, na jej ruinach wybudowano nową, już w stylu romańskim. Kamień był gładko obrobiony, równo obciosane sześciany, zespojone wapienną zaprawą i równiutką fugą. Taki sposób budowania znajdziemy na zachowanych fragmentach kolumn w podziemiach, oraz w zewnętrznym murze fasady katedry.

Na filarze z tego okresu widać już równo ociosane kamienie, wyprofilowane elementy dekoracyjne i równą spoinęKolejne przebudowy reprezentacyjnej budowli zatarły ślady romańskich budowniczych i współcześnie stylem dominującym w poznańskiej katedrze jest gotyk.

Katedra w Gnieźnie

Również i tutaj ślady romańskiej świątyni znajdziemy jedynie w podziemiach, ale tutaj fragmenty murów są zdecydowanie, o znacznie bardziej rozbudowanym układzie. Zobaczymy też fragmenty ceramicznej posadzki oraz groby kościelnych dostojników. W Gnieźnie na wyciągnięcie ręki dotykamy 1000-letniej historii.

Stosunkowo duży fragment romańskiego muru znajdziemy w kościółku św. Jerzego, stojącego między katedrą, a Muzeum Archidiecezjalnym.

Wymieniając jednym tchem te kamienne pozostałości, nie można zapomnieć o niekwestionowanym skarbie romańskiego Gniezna. To oczywiście

Drzwi Gnieźnieńskie

Uważane są za arcydzieło sztuki romańskiej w skali Europy. Powstały pod koniec XII w. za panowania Mieszka III Starego. Składają się z dwóch skrzydeł o wysokości ok. 3,2 m, na których przedstawiono sceny z życia św. Wojciecha. Historię jego życia czyta się od dołu po lewej stronie, a następnie przechodzi ku górze i prawą stroną wraca się do dołu. Zostały wykonane najprawdopodobniej w miejscowych warsztatach, przez trzech artystów. Lewe skrzydło zostało wykonane w całości, a prawe odlano w 24 częściach metodą wosku traconego. Polegała ona na wykonaniu modelu rzeźby w wosku. Następnie zalewało się go gipsem, po zastygnięciu masy usuwano wosk, a do uzyskanej w ten sposób formy wlewano gorący stop odlewniczy. Po zastygnięciu rzeźbę poddawano obróbce przez szlifowanie.

Otaczająca drzwi bordiura pełna jest wici roślinnych i przedstawień zwierzęcych.

A to ciekawe!

Lwa z drzwi gnieźnieńskich można zobaczyć na banknocie dwudziestozłotowym (!)

Drzwi Gnieźnieńskie w oryginale można zobaczyć w katedrze w Gnieźnie. Zwiedzanie odbywa się w grupach, wyłącznie z przewodnikiem, a bilet należy zakupić w kasie Muzeum Diecezjalnego. Kopie Drzwi Gnieźnieńskich zobaczycie min. w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie czy w Muzeum Archeologicznym w Warszawie.

Ostrów Lednicki

Mniej, a może więcej szczęścia miała piastowska rezydencja na Ostrowie Lednickim, która do czasu najazdu Brzetysława należała do najważniejszych w młodym państwie Piastów. Pomimo zniszczeń do dzisiaj zachowały się ruiny książęcego pałacu z kaplicą oraz kościół grodowy. Ponieważ był to prężny ośrodek władzy, a więc wraz ze zmieniającą się modą i postępem technicznym, palatium było kilka razy przebudowywane. Znajdziemy tu więc ślady zarówno budowli przedromańskiej, jak i równo ociosanej kostki granitowej, charakterystycznej dla stylu romańskiego. Prowadzone przez lata badania archeologiczne pozwoliły zgromadzić bogaty zbiór obiektów z czasów pierwszych Piastów. Do najcenniejszych należy tauroteka czyli ozdobny relikwiarz, służący do przechowywanie szczególnie cennych relikwii, być może nawet Krzyża Świętego.
W grubych kamiennych ścianach można było bezpiecznie ukryć skarby i na takie znalezisko z XIII w. również natknęli się archeolodzy w trakcie badań.
Czasy Mieszka I i sztuki przedromańskiej to również okres intensywnej chrystianizacji. Dlatego nie dziwią pozostałości dawnych baptysteriów czyli mis chrzcielnych.

Po najeździe Brzetysława znaczenie grodu na tyle spadło, że już nigdy nie powrócił do dawnej świetności, choć życie na wyspie jeszcze przez kilka wieków się toczyło. Zostały tam ruiny aż do XIX w. kiedy odkryto tam niewyczerpane, gotowe do użycia pokłady polnego, częściowo obrobionego kamienia, który w sam raz nadawał się do wznoszenia zabudowań folwarcznych w okolicznych majątkach. I rozebrano by pewnie tysiącletnie ruiny, gdyby nie szybkie działanie Albina Węsierskiego z pobliskiego Zakrzewa. Posiadający żyłkę archeologa ziemianin przeczuwał, że są to prawdopodobnie pozostałości po piastowskiej rezydencji, a więc materialny dowód na niemal tysiąc lat polskiej państwowości. Zakupił Ostrów Lednicki i otoczył wyspę ochroną, ocalając w ten sposób od zniszczenia bezcenne ruiny.
Dzisiaj na wyspie pod zadaszeniem zobaczymy fragmenty preromańskich murów, wznoszonych taką samą techniką, jak pierwsza poznańska katedra.

Giecz (pow. wrzesiński)

Ślady murowanych budowli z tego okresu znajdziemy jeszcze na terenie grodziska w Gieczu (pow. wrzesiński). Tutaj rozpoczęto budowę, ale jej nie skończono, prawdopodobnie ją przerwał najazd Brzetysława. Widać tu jedynie zarys budowli i jej plan złożony z prostych, geometrycznych kształtów.

To tyle o ruinach, szczątkach i fragmentach. Teraz opowiem, gdzie zachowały się kościoły romańskie w zupełnie niezłej kondycji. Kościoły – bo oprócz rezydencji książęcych w tamtych czasach z kamienia wznoszono jeszcze kościoły i klasztory, czyli obiekty, które miały szczodrych i zamożnych fundatorów.

Kościoły romańskie

Zachowane w Wielkopolsce romańskie kościółki są proste, jednoprzestrzenne, bez wymyślnych zdobień, sklepień, empor. Te bardziej okazałe znane ze Szlaku Piastowskiego – w Strzelnie, Mogilnie, Kruszwicy czy Inowrocławiu – to już woj. kujawsko-pomorskie.

Kościół romański w Gieczu (pow. wrzesiński)

Niedaleko grodziska zachował się nieduży romański kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja, wybudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XII w. Dzisiejszy wygląd świątyni to efekt prac konserwatorów, przeprowadzonych w latach ’50 XX w. kiedy usunięto XIX-wieczne elementy, przywracając w miarę możliwości romańskie cechy budowli. Ze względu na doskonały stan zachowania stanowi jeden z najcenniejszych przykładów architektury romańskiej w Wielkopolsce.

Jeśli tu dotrzecie zwróćcie uwagę na cmentarz wokół kościoła. Wśród nagrobków znajdziecie mogiłę Stanisława Hebanowskiego, architekta, który zaprojektował min. Teatr Polski w Poznaniu.

Podobnie jak ten w Gieczu, w prawie nie zmienionej formie zachował się

Kościół romański w Krobi (pow. gostyński)

Został wybudowany z ociosanego kamienia polnego na początku XII w. z fundacji Władysława Hermana lub jak podają inne źródła Piotra Włostowica. Pierwszy z fundatorów miał go postawić jako wotum wdzięczności za dar potomstwa, stąd też wezwanie św. Idziego jako szczególnego patrona wysłuchującego próśb o narodziny dzieci.
Kościółek kilkakrotnie płonął, ale zawsze był odbudowywany z zachowaniem cech pierwotnej budowli. Dzisiaj pełni funkcję kaplicy cmentarnej.
Z jego powstaniem wiąże się ładna, biskupiańska legenda (którą przeczytacie w oddzielnym wpisie)

Klasztor benedyktynów i kościół romański w Lubiniu

Podobnie jak w Strzelnie i Mogilnie, tak i w Lubiniu wzniesiono w stylu romańskim kościół i klasztor benedyktynów. Początki tej fundacji sięgają XI w. I choć dzisiaj stylem dominującym w budowli i jej wyposażeniu jest barok, to ciągle jeszcze romanizm jest tu widoczny. Kiedy przyjrzymy się zewnętrzym murom świątyni, to wyraźnie dostrzeżemy kamienny wątek romański z fragmentami otworów okiennych i drzwi. W czasach fundacji klasztor lubiński był prawdziwym przyczółkiem chrześcijaństwa w promieniu wielu dziesiątków kilometrów.

Ale Lubiń to nie tylko kościół klasztorny. Po drugiej stronie drogi stoi prawdziwa perełka – nieduży XIII-wieczny kościół pw. św. Leonarda, z pięknie zachowanym prostokątnym prezbiterium z absydą, ozdobioną ładnym fryzem. Dopiero wtedy, prawie dwieście lat po fundacji klasztoru, wzniesiono tu kościół parafialny. Choć dominującym materiałem, z którego wybudowano kościół jest kamień, to sporo detali wykonano tu z cegły (wspomniany fryz, wewnątrz zwieńczenia sedili, portale, dwie warstwy ceramicznej posadzki, ozdobne detale). W późniejszym okresie kościółek przebudowano w stylu gotyckim, podwyższając go i dodając nowe elementy. Pomimo tej przebudowy prezbiterium zachowało swój romański charakter.

Romańskie obiekty znajdziemy również we wschodniej części Wielkopolski, w okolicach Konina i jeszcze dalej na wschód w kierunku Koła. Jednym z nich jest XII-wieczny

Kościół pw. św. Marcina w Kazimierzu Biskupim (pow. koniński)

Jak głosi tradycja został on wzniesiony z fundacji Piotra Dunina ok. 1120 r., a jego lokalizacja jest związana z istniejącym już wtedy kultem Pięciu Braci Męczenników (więcej o tym znajdziecie w oddzielnym wpisie). Kościół postawiono prawdopodobnie w miejscu dawnej pustelni św. Mateusza. Został on wzniesiony zgodnie z prawidłami sztuki architektury romańskiej z ciosów piaskowca i przetrwał do początków XVI w., kiedy został przebudowany w stylu gotyckim przez braci Lubrańskich. Ślady tej przebudowy (wraz z zachowanym zwornikiem z herbem Godziemba) są widoczne w zewnętrznym murze kościoła. Jeśli dobrze przyjrzeć się romańskim murom, to znajdziemy tu w kamieniu wykute znaki kamieniarskie. Pomimo przebudowy, nadal widoczny jest charakterystyczny układ budowli składający się z prostych brył geometrycznych.

W murze widoczny znak kamieniarski

Od wschodu widoczna romańska absyda kościołaJadąc z Konina do Koła, mijamy Kościelec, gdzie również nieco ukryty przed pędzącymi samochodami znajduje się XII-wieczny

Kościół romański w Kościelcu (pow. kolski)

Obecność murowanego kościoła w tym miejscu, świadczy o tym, że znajdowała się tu znacząca królewska osada. Ze względu na stosunkowo niewielką odległość od kamieniołomów piaskowca w Brzeźnie, ten kościółek został wzniesiony z piaskowcowych ciosów. Dopiero ok. 1600 r. dobudowano do niego zakrystię i skarbczyk, do których prowadziły zachowane do dzisiaj kute drzwi. 150 lat później dobudowano do kościoła drewnianą nawę. Do dzisiaj ładnie zachowała się część romańska z małymi okienkami. Kiedy z zewnątrz przyjrzymy się południowej ścianie, dojrzymy dość wysoko pozostałości po wejściu. To bardzo rzadko stosowane rozwiązanie, kiedy do pomieszczenia wewnątrz kościoła wchodziło się po … drabinie stojącej na zewnątrz. Najbliższe, podobne rozwiązania spotkać można dopiero w Czechach. O solidności i rozmiarach kościeleckiego kościoła świadczy jeszcze fakt, że wewnątrz muru prowadzą … schody do kaplicy.

Romańskie prezbiterium widoczne od środkaW podobny sposób przebudowany znajdziemy również

Kościół romański w Kościelcu Kaliskim

Spoglądając na niego od drogi widać przede wszystkim dobudowaną w XVII w. drewnianą nawę. Dopiero po podejściu bliżej widać romańskie prezbiterium, które powstało w pierwszej połowie XII w. Od strony zakrystii znajduje się oryginalny portal z wykutym obok znakiem kamieniarskim. Romańską pamiątką jest również XII-wieczna kropielnica. W ołtarzu głównym obraz św. Józefa, na którym jak głosi legenda znajdują się wypalone odciski palców, które miał pozostawić w 1733 r. duch dziedzica, jako dowód na istnienie czyśćca.

Po prawej stronie wejścia widać wykuty romański znak kamieniarski

Kościół romański w Starym Mieście koło Konina

Kiedy zgodnie z tradycją wybudowano tu kościół w 1119 r., znajdowała się tu osada targowa o nazwie … Konin. Dopiero później, w 1283 r. ze względów obronnych przeniesiono Konin w obecne miejsce, a dla ich odróżnienia kilkadziesiąt lat później istniejącą starą osadę przemianowano na Stare Miasto.
Romański kościółek rozbudowano nieznacznie w XIV w., a w 1907r. dobudowano doń neogotycki duży kościół, dla którego pierwotna romańska świątynia została boczną kaplicą. Perełką, dla której do Starego Miasta przyjeżdżają turyści jest zachowany oryginalny portal z romańskim tympanonem, w którym umieszczono rzeźbę ukrzyżowanego Chrystusa. Po bokach znajdziemy ludzkie maski, a przy krawężnikach sowy.

 

Chrystus Pantokrator w romańskim portalu w Starym Mieście

Romański słup koniński

No i mówiąc o okolicach Konina nie sposób nie wspomnieć o słynnym słupie konińskim, który jest absolutnym unikatem. Tego rodzaju obiektów zachowało się w Europie zaledwie kilka. Nasz jest nazywany najstarszym znakiem drogowym w Polsce. Początkowo stał przy zamku konińskim, który w wyniku kolejnych wojen popadł w ruinę, aż w 1828 r. słup został przeniesiony w obecne miejsce przy kościele św. Bartłomieja.
Inskrypcja umieszczona wokół niego głosi, że odmierza połowę drogi pomiędzy Kruszwicą, a Kaliszem, a ufundował go w 1151 r. komes palatyn Piotr, co do którego nie ma pewności, kim on był. Co do jego powstania istnieje kilka hipotez. Jedna z nich mówi, że pierwotnie miał to być przedmiot pogańskiego kultu, który został wtórnie wykorzystany jako znak drogowy. W ostatnich latach ładnie zagospodarowano przestrzeń wokół słupa, a sam zabytek oczyszczono z ciemnego osadu.

Słup koniński

Wśród fundatorów romańskich kościołów wielokrotnie pojawia się Piotr Dunin Włostowic, który jako pokutę za popełnione grzechy miał ufundować 77 kościołów. Jako człowiek niebywale majętny i honorowy dotrzymał słowa i stąd wiele romańskich świątyń jest określanych mianem „duninowych”. Do takich należy też kościół położony na wzgórzu

Romański kościół w Kotłowie (pow. ostrzeszowski)

Został wybudowany w 1108 r. z granitowych ciosów i w swojej romańskiej formie przetrwał do XVIII w. kiedy dobudowano doń wieżę. Poważnej ingerencji w bryłę kościoła dokonano w latach 1905-08, kiedy dobudowano po obu stronach nawy dwie kaplice i przesunięto absydę w kierunku wschodnim. Dzięki tym zabiegom kościół zyskał plan krzyża łacińskiego. Pomimo tych brzebudów zachowało się sporo z czasów pierwotnej budowy. Wewnątrz można dostrzec po obu stronach nawy pozostałości po cyboriach, czyli murowanych baldachimach, które wznosiły się ponad bocznymi ołtarzami. Jest to unikalne rozwiązanie wśród polskich kościołów romańskich. Po prawej stronie nawy znajduje się wmurowany w ścianę kamień z płaskorzeźbą przedstawiającą lwa (są hipotezy, które mówią o pogańskim bożku, którego czczono tutaj przed wybudowaniem świątyni). W podziemiach, w czasie prac wykopaliskowych odkryto pozostałości XII-wiecznej krypty.
Romański kościół w Kotłowie można odwiedzić w czasie jednodniowej wycieczki, której opis znajduje się w oddzielnym wpisie. 

Trzecim spośród kościołów duninowych w Wielkopolsce jest

Romański kościół w Tulcach (pow. poznański)

Jest to jedna z najstarszych parafii w archidiecezji poznańskiej, kościół wzniesiono ok. 1140 r. W czasie przebudowy na przełomie XV/XVI w. Uriel Górka ufundował figurę Madonny z Dzieciątkiem, która szybko została otoczona kultem. Należy ona do tzw. pięknych Madonn. W 1979 r. została koronowana koronami papieskimi. Od pozostałych romańskich kościołów, ten tulecki wyróżnia się materiałem, z którego go wzniesiono – ten w odróżnieniu od pozostałych został wykonany z cegły.

No i na zakończenie jeszcze kilka słów o kościele, uznawanym za najstarszą ceglaną romańską świątnię w Polsce. To

Kościół pw. św. Jana Jerozolimskiego za murami w Poznaniu.

To jedna z najstarszych świątyń w Poznaniu. Już samo wezwanie sugeruje, że powstała poza obrębem murów miejskich. W 1170 r. Mieszko III Stary osadził tu joannitów, którzy mieli tu prowadzić szpital.

A to ciekawe!

Wg średniowiecznych standardów szpital przypominał raczej przytułek dla bezdomnych, chorych i starych. Szpital w dzisiejszym rozumieniu z lekarzami i pielęgniarkami w białych fartuchach i faktyczną opieką medyczną to dopiero osiągnięcie XIX w.

Na przełomie XII/XIII w. joannici wybudowali kościół, który przetrwał do dzisiaj i jest uważany za najstarszą ceglaną, romańską budowlę w Polsce. W wyniku pożarów i kolejnych przebudów zyskał gotyckie sklepienia i późniejsze wyposażenie.
Joannici to inaczej kawalerowie maltańscy, którzy funkcjonowali w tym miejscu do 1832 r. Od nazwy zakonu okoliczne tereny rekreacyjne nazwano Maltą, a położone obok osiedle Komandorią (od komandorów zakonu).
Kościół znajduje się tuż przy Rondzie Śródka

 

Spośród mniejszych, wiejskich kościołów o romańskich korzeniach należy wymienić

Kościół romański w Rąbiniu.

Z zewnątrz widać jedynie ładny gotycki szczyt i ceglane mury, natomiast po wejściu do wnętrza widać odkrywki murów romańskich, na bazie których w XVI w. wybudowano obecną świątynię. Jednak odwiedzający to miejsce turyści, zaglądają tu nie ze względu na romańskie mury, ale przez wzgląd na znajdującą się przy kościele nekropolię rodu Chłapowskich. O najsłynniejszym z nich generale Dezyderym Chłapowskim piszę w oddzielnym wpisie, w którym opowiadam o wycieczce śladami Najdłuższej wojny nowoczesnej Europy.

Jeśli poszukujecie innych pomysłów na wycieczki w ciekawe miejsca w Wielkopolsce albo interesują Was wielkopolskie atrakcje, poszukajcie inspiracji w oddzielnych artykułach.

Drogi Czytelniku, 

Jeśli podoba Ci się to, jak piszę, jeśli zainspirowałam Cię do wyruszenia na wielkopolskie ścieżki, jeśli chciałbyś aby powstało więcej podobnych artykułów, możesz w dowód wdzięczności postawić mi kawkę 🙂
Każdy, najmniejszy nawet gest sympatii, komentarz, polubienie na fb czy Instagramie są dla mnie sygnałem, że to co robię ma sens.