Parowóz, lokomotywa, ciuchcia…

Stoi na stacji lokomotywa,
ciężka, ogromna i pot z niej spływa
tłusta oliwa.
Stoi i sapie, dyszy i dmucha,
żar z rozgrzanego jej brzucha bucha…

Nie ma chyba osoby, która nie pamiętałaby z dzieciństwa tego kultowego wierszyka Juliana Tuwima. Jakże wiernie oddał to sapanie parowozu, to szarpnięcie i stukanie po szynach tak to to, tak to to… I coraz już rzadziej można to posapywanie i charakterystyczny gwizd usłyszeć na własne uszy. Zdarzają się w Polsce okazjonalne przewozy turystyczne, można odwiedzić zabytkowe parowozownie, gdzie pasjonaci opowiadają o parowozach w czasie przeszłym.

Tymczasem w Wielkopolsce, ciągle jeszcze można na trasie zobaczyć lokomotywy, gdzie regularne połączenia realizują prawdziwe parowozy, a oprócz legendarnej parowozowni w Wolsztynie jest jeszcze szereg wąskotorówek, które kursują ku uciesze dużych i małych pasażerów. Poniżej znajdziecie kilkanaście kolejowych atrakcji Wielkopolski 🙂

Parowozownia Wolsztyn

W Wolsztynie ciągle działa jedyna w Europie czynna parowozownia, która obsługuje regularne linie osobowe pociągiem parowym. I nie trzeba czekać na specjalne przewozy, aby zobaczyć na trasie pociąg pod parą. Z krótką przerwą na miesiące zimowe, praktycznie przez cały rok pędzą parowozy od poniedziałku do piątku na linii Wolsztyn- Leszno, a w soboty na linii Wolsztyn – Poznań (w związku z remontem linii Wolsztyn-Grodzisk, a później z perturbacjami w parowozowni kursy zostały zawieszone, czekamy co przyniesie sezon 2023. Sprawdzajcie aktualności na stronie Parowozowni). Działająca parowozownia to nie tylko obiekt do zwiedzania, ale ciągle czynny zakład pracy, gdzie można podpatrzeć cały rytuał związany z uruchamianiem parowozu. Ale to nie wszystko, bo również można przeobrazić się w pomocnika maszynisty i samodzielnie dorzucać węgiel do kotła 🙂 na wybranej trasie.

Raz do roku w czasie weekendu majowego do Wolsztyna ściągają tysiące miłośników kolei parowej na wielką Paradę Parowozów, wydarzenie unikalne i jedyne w swoim rodzaju. Gromadzi ono miłośników kolei dosłownie z całego świata, którzy zabierają jak cenną pamiątkę smar zdrapany z parowozu czy złapany do słoika dym (!).

Jeśli przybędziecie tu w porze zjazdu parowozu z trasy, będziecie mogli obejrzeć naprawdę unikalny obrządek lokomotywy czyli oporządzenie jej po podróży (każda z czynności ma swoją nazwę i własny rytuał).

Parowozownię można zwiedzać zarówno w grupach pod opieką przewodnika, jak i indywidualnie. Tym drugim serdecznie polecamy zwiedzanie z questem – grą terenową (bezpłatną i bezobsługową), przy pomocy której można poznać historie i zastosowania najważniejszych zgromadzonych w Parowozowni eksponatów, odcyfrować tajemnicze literki umieszczone na parowozach i wiele, wiele innych.
Ulotkę z tekstem gry otrzymacie w kasie, albo też można ją samodzielnie wydrukować ze strony internetowej.

W dni powszednie można odwiedzić ekspozycję w małym muzeum kolejnictwa.

Zwiedzając Parowozownię z dziećmi pamiętajcie, że to ciągle działający zakład pracy i warto tu mieć oczy dookoła głowy.

Godziny zwiedzania Parowozowni, ceny biletów, rozkłady jazdy parowozów itp. znajdziecie na stronie internetowej Parowozowni.

Jeśli marzą Wam się fotografie pociągów pod pełną parą wystarczy przeanalizować rozkład jazdy parowego składu, skonfrontować go z Google Maps i zasadzić się na fotostopy 🙂

Parowozownia Gniezno

Ciekawym miejscem dla miłośników kolei będzie Parowozownia Gniezno. Obiekt ten nie jest już wykorzystywany do utrzymania ruchu parowozów, ale stanowi nie lada gratkę na mapie zabytków techniki. Pod wieloma względami Parowozownia zasługuje na miano „naj” – największa w Europie, jedyny w Europie drewniany żuraw węglowy i takich „naj” usłyszycie więcej zwiedzając to miejsce. Oprowadzają tutaj pasjonaci, którzy na miarę możliwości starają się utrzymać ją w jak najlepszym stanie, z nadzieją na przekształcenie w przyszłości w obiekt muzealny o randze krajowej. Parowozownię można zwiedzać w wybrane weekendy w określonych godzinach, podanych na stronie internetowej Parowozowni Gniezno. Oprowadzają członkowie stowarzyszenia – pasjonaci, którzy o kolejach parowych wiedzą naprawdę dużo.

Parowozownia Gniezno

Kolejki wąskotorowe

Kolejki wąskotorowe niegdyś bardzo popularne, dziś stanowią wyłącznie atrakcję turystyczną. Służyły nie tylko do przewozu osób, ale przede wszystkim jako przemysłowy, rolniczy środek transportu. Wszędzie tam, gdzie uprawiano buraki cukrowe, transportowano je do cukrowni wąskotorówkami. Drewno z lasów do tartaków jechało wąskotorówkami (Białowieża, Bieszczady). Duże folwarki też miały swoje wąskotorówki. Wraz z rozwojem motoryzacji, kolejki wąskotorowe stawały się coraz mniej rentowne, aż w końcu jedną po drugiej likwidowano. W skali kraju zachowało się może kilkanaście linii, które z biegiem lat zostały atrakcją turystyczną. Wśród nich wyróżnia się linia wąskotorowa w Poznaniu, która została wybudowana specjalnie jako trasa turystyczna wzdłuż Jeziora Maltańskiego.

Kolejka Parkowa Maltanka

Maltanka dowozi pasażerów ze stacji Maltanka do Nowego ZOO i Term Maltańskich, to jedna z atrakcji całego rekreacyjnego kompleksu wokół Jeziora Malta. Przystanek początkowy znajduje się od strony Ronda Śródka, skąd w okresie letnim (VI-IX)co godzinę w dni powszednie i co pół godziny w weekendy odjeżdżają małe wagoniki, zatrzymując się na stacjach Ptyś i Balbinka (wcześniej urodzonym przypomnę, że to imiona bohaterów pierwszej polskiej kreskówki emitowanej w telewizji w latach 50-60). Rozkład jazdy znajdziecie na stronie internetowej MPK.

Średzka Kolej Powiatowa

Kursuje między Środą Wielkopolską a Zaniemyślem. Pierwotnie jeździła na linii Poznań – Środa Wielkopolska, później została przedłużona do Zaniemyśla. Wybudowano ją do przewozu płodów rolnych z szeregiem bocznic do leżących nieopodal majątków.
Na tej trasie zobaczycie prawdziwe małe parowoziki. Można się tu załapać na regularne weekendowe przejazdy w okresie letnim, ale również są organizowane przejazdy okazjonalne np. z okazji Święta Niepodległości. A jeśli przyjdzie Wam fantazja, aby wynająć sobie przejazd ciuchcią na uroczystość rodzinną z sesją fotograficzną albo ogniskiem, też jest taka możliwość. Rozkłady jazdy i aktualności znajdziecie na stronie internetowej Średzkiej Kolei Powiatowej.

Początek trasy w Środzie Wielkopolskiej:
stacja Środa Miasto, przy ul. Niedziałkowskiego

Wyrzyska Kolej Powiatowa

To jedna z atrakcji północnej Wielkopolski. Baza wypadowa tej kolejki znajduje się w Białośliwiu, gdzie znajduje się mała parowozownia z warsztatami naprawczymi, stolarnią, kuźnią itd. Bilety na przejazd kupuje się bezpośrednio u konduktora, a że ciuchcia cieszy się dużą popularnością, a pojemność małych wagoników jest ograniczona, warto przybyć na miejsce ze sporym wyprzedzeniem. Na zakończenie przejazdu można zwiedzić pomieszczenia parowozowni oraz zjeść posiłek (informacje o cateringu otrzymują pasażerowie w czasie przejazdu). Przejazd odbywa się tam i z powrotem tą samą trasą (Białośliwie Wąskotorowe – Kocik Młyn – Pobórka Wielka), między innymi wzdłuż ścieżki spacerowej, gdzie rowerzyści bez trudu wyprzedzają zabytkową ciuchcię :).
Rozkład jazdy, ceny biletów i aktualności znajdziecie na fb kolejki, choć najpewniej zadzwonić pod nr 608 439 531

Początek trasy:
Białośliwie, ul. Strzelecka 2

Wyrzyska Kolej Powiatowa startuje w Białośliwiu

Śmigielska Kolej Wąskotorowa

Śmigielska Kolej Wąskotorowa ruszyła w 1900 r. łącząc Krzywiń – Stare Bojanowo – Śmigiel – Wielichowo, początkowo jako przewozy towarowe, później również osobowe. W latach ’70 XX w. zrezygnowano z przewozów parowych, zamykając jednocześnie kolejne odcinki trasy. Obecnie Śmigielska Kolejka jest atrakcją turystyczną, ale wyłącznie dla grup zorganizowanych. Przejazdy kolejką łączy się min. ze zwiedzaniem wiatraków i całego miasta. W ramach imprezy można również w obrębie stacji przejechać się drezyną. Przejazd kolejką odbywa się w wagonach motorowych na trasie Śmigiel – Stare Bojanowo, a w czasie przejazdu animatorzy umilają czas podróżującym.
Szczegóły przejazdów znajdziecie na stronie Zakład Komunalny w Śmiglu,
Początek trasy:
Śmigiel, ul. Dworcowa

Gnieźnieńska Kolej Dojazdowa

Gnieźnieńska kolejka po licznych perturbacjach powróciła na swoje tory. Pierwsze pociągi z Gniezna do Mielżyna ruszyły już w 1896 r. jako kolej obsługująca przewozy dla cukrowni w Gnieźnie, później także realizująca przewozy pasażerskie. Kilka lat później przedłużono trasę do Powidza i Anastazewa, gdzie znajdowało się przejście graniczne do Królestwa Polskiego.
Po latach rozkwitu, przyszły ciężkie czasy, kiedy stopniowo ograniczano ruch towarowy i pasażerski. Nie mniej trasa ta ma swoje dwie ciekawostki (może ma ich więcej, ale te dwie udało mi się wytropić ;).
– Była to pierwsza trasa w Polsce, na której wykorzystano od 1928r. wagon motorowy
– Na linii tej znajdowała się jedyna w Polsce stacja kolejowa położona … na plaży. To stacja Przybrodzin.
Kiedy w 2015 r. zlikwidowano przejazdy ze względu na zły stan techniczny, wydawało się, że to już definitywny koniec Gnieźnieńskiej Kolejki Wąskotorowej. Na szczęście dzięki grupie pasjonatów przejazdy udało się reaktywować i obecnie kursuje ona w okresie letnim (od czerwca do września) w weekendy i święta. Rozkład jazdy i ceny biletów znajdziecie na stronie internetowej

Początek trasy:
Gniezno, przy ul. Wrzesińskiej 2
czas przejazdu ok. 20 min.

Pleszewska Kolej Dojazdowa

To jedna z ciekawszych kolejek wąskotorowych z niezwykłą historią. Kiedy w 1875 roku wybudowano linię kolejową łączącą Poznań z Kluczborkiem, trasa miała zgodnie z planem przebiegać przez Pleszew. Nie było to jednak po myśli Juliusa von Jouanna – właściciela majątku pleszewskiego, który jednocześnie był właścicielem firmy przewozowej. Zakładał, że linia kolejowa przebiegająca przez Pleszew będzie dla niego konkurencją, dlatego też pomimo nacisków nie wyraził zgody na budowę stacji w Pleszewie. Ponieważ nie sposób było ominąć tak duże miasto, stację Pleszew wybudowano w pobliskim Kowalewie. Mieszkańcy Pleszewa, aby dotrzeć do stacji byli zmuszeni korzystać z lokalnego transportu pana Juliusa. Taka sytuacja bardzo szybko się zemściła i ostatecznie postanowiono połączyć miasto ze stacją Pleszew przy pomocy kolejki wąskotorowej. Wybudowano wtedy stację Pleszew Miasto. Z biegiem czasu doprowadzono i tutaj tory normalnej szerokości, ale pociągi dalekobieżne i tak omijały Pleszew, zatrzymując się w Kowalewie. Do dzisiaj aby dojechać z miasta do Kowalewa trzeba korzystać z połączenia kolejką wąskotorową. Na co dzień kursują tu zamknięte wagony motorowe, a do przejazdów rekreacyjnych używa się odkryte, zabytkowe wagoniki.

A to ciekawe!
Aby dobrze wykorzystać ograniczoną przestrzeń na stacji Pleszew Miasto zastosowano tu ciekawe rozwiązanie. Jeśli się przyjrzycie torom, zauważycie, że mają one… 3 szyny (!). W ten sposób ten sam tor może być wykorzystywany zarówno przez pociągi normalno i wąskotorowe. Jest to unikat na skalę Europy!

Dzisiaj przestrzeń stacji kolejowej Pleszew Miasto jest pięknie zagospodarowana jako lokalne centrum kultury. W budynku dawnej zajezdni mieści się ośrodek kultury o nazwie Zajezdnia Kultury, a w budynku dworca Biblioteka Publiczna. Obie instytucje tętnią życiem i zaskakują coraz to nowymi pomysłami. A historię dworca i pleszewskiej kolejki opowiada bezpłatna i bezobsługowa gra terenowa – quest, którą można rozwiązać w dowolnym momencie. Ulotkę z tekstem gry otrzymacie w bibliotece, albo możecie też wydrukować ją ze strony internetowej.

A jeśli chcielibyście przejechać się pleszewską wąskotorówką, to jej rozkład jazdy znajdziecie tutaj

Natomiast informacji o okazjonalnych przejazdach zabytkowymi wagonikami szukajcie na stronie internetowej biblioteki

Jest to jedyna linia wąskotorowa w Polsce, na której jest prowadzony regularny ruch przez cały rok. Linia liczy sobie 3,5 km długości, a pociągi kursują pomiędzy stacjami Pleszew Miasto i Pleszew Wąskotorowy. Pozwalają dotrzeć pasażerom linii Poznań – Ostrów do miasta.

Kolejka Parkowa w Cichowie

To prawdziwy unikat 🙂 Choć porusza się po torach, to pasażerowie jadą na niej… okrakiem 🙂 Takie cudo znajdziecie w Cichowie, po sąsiedzku ze Skansenem Filmowym Cichowo, gdzie zobaczycie scenografie biorące udział w filmie Pan Tadeusz.
Informacje o kolejce znajdziecie tutaj.

Drogi Czytelniku, 

Jeśli podoba Ci się to, jak piszę, jeśli zainspirowałam Cię do wyruszenia na wielkopolskie ścieżki, jeśli chciałbyś aby powstało więcej podobnych artykułów, możesz postawić mi kawkę 🙂
Każdy, najmniejszy nawet gest sympatii, komentarz, polubienie na fb czy Instagramie są dla mnie sygnałem, że to co robię ma sens.